^DeAndereKrant

Als mijn personal assistant Laura en ik in het holst van de nacht bij het kasteel van de Nova Academia arriveren, word ik meteen gegrepen door een klassieke ambiance die herinneringen oproept aan De verborgen geschiedenis, de beroemde roman van Donna Tartt die zich eveneens op een Amerikaanse universiteitscampus afspeelt. De massieve stenen muur van de burcht, gehuld in klimop, ademt de geschiedenis van vorige generaties. Bij aankomst worden we enthousiast onthaald door een groep internationale studenten en expats: “You should join us, Mr. Journalist”, lacht een van hen, terwijl hij net een dure fles Dom Pérignon ontkurkt. Laura en ik besluiten ons over te geven aan hun extatische chaos. Als snel wordt een spervuur van vragen op me afgevuurd: “Wat verwacht je van Nova Academia? Hoe ben je journalist geworden? Ga je hier ook onderwijzen? Misschien als schrijver?”

Ik leg uit dat ik als gonzo-journalist voornamelijk een observerende rol aanneem, maar dat ik niet kan ontkennen dat ik ernaar verlang om, net als zij, deel te nemen aan dit opwindende, nieuwe avontuur, zelfs als dat betekent dat ik misschien enigszins bevooroordeeld zal schrijven. Onder een groezelige halve maan, die als een verlichte pizza boven de campus zweeft, praten we over Lord Byron, Taylor Swift, films, woke en jazz. Nippend aan haar champagneglas verzucht de 21-jarige Mercedes dat ze hoopt dat de Nova Academia haar helpt haar bestemming in het leven te vinden: “Ik voel me bloody gefrustreerd dat ik nergens naartoe ga”, benadrukt ze.

Haar vriend, de 23-jarige Freddie uit Londen, weet wel precies wat hij wil: de politiek in. De uitdagingen in zijn thuisland, die hij omschrijft als ‘de tien plagen van Egypte’ door onder andere het stuwende wokisme, de eindeloze immigratiecrisis, en de rampzalige impact van wat hij de ‘moderne pest’ noemt - de coronapandemie, dwingen hem daartoe. De 23-jarige Franse Juline uit Amsterdam onderstreept dat de reguliere universiteiten zich tijdens die pandemie van hun slechtste kant hebben laten zien. “Daarom was de hang naar roes en controleverlies ook zo groot”, stelt ze, “de eenzaamheid was voor veel studenten werkelijk ondraaglijk.” Iedereen is even stil. De studenten zijn opvallend ‘maatschappelijk bewust’, ‘wakker’ zouden wij zeggen.

Tijdens de zonovergoten openingsdag van de Nova Academia, zaterdag 6 april, delen diverse sprekers hun visies en ambities voor de academie. Erika Turkstra, mede-oprichter en voormalig universitair hoofddocent aan de ­Griffith University, neemt het woord: “De Nova Academia stelt zich ten doel een nieuwe generatie studenten op te leiden die niet alleen kritisch en constructief denken, maar ook de moed hebben om nieuwe terreinen van kennis te verkennen en zich in de oorlog der ideeën te storten. Hier, in deze academische vrijstaat, moedigen we studenten aan vraagstukken te benaderen met een frisse blik, vrij van de conventies en beperkingen die op de reguliere universiteiten innovatie in de weg staan – niet in de laatste plaats door een toenemende overheidsbemoeienis. Ook de toespraken van onder anderen Kees van der Pijl en Paul Cliteur zinderen van de ideeën die Nova Academia belooft te cultiveren.”

Cliteur onderstreept hoe hedendaagse staatsinmenging de academische vrijheid, de vrijheid van meningsuiting en kritische denkwijze beperkt. “We hebben eerst een pandemie meegemaakt, en nu bevinden we ons middenin geopolitieke conflicten, waarbij universiteiten steeds vaker publiekelijk stelling nemen. Ik betwijfel of we deze trend moeten aanmoedigen.” Cliteur maakt een vergelijking met Spinoza, wiens baanbrekende gedachten botsten met de dominante religieuze overtuigingen van zijn tijd, waardoor hij zich gedwongen voelde om zijn uitspraken te temperen. Verder bekritiseert hij hoe hedendaagse academische instituten filosofen zoals Hegel en Marx beoordelen, beïnvloedt door politieke narratieven en een razendsnelle verschuiving in morele waarden. Een tendens die de noodzaak en relevantie van een initiatief als Nova Academia benadrukt.

Paul Frijters, die onder andere hoogleraar was aan Wellbeing Economics aan de London School of Economics, en momenteel als hoogleraar economie aan het MBS College in Saoedi-Arabië doceert, is de oprichter en opleidingsdirecteur. “Deze leeromgeving is zorgvuldig ontworpen om de academische en persoonlijke groei van elke student te voeden. Hier dulden wij geen logge bureaucratie of verstikkende hiërarchieën. In plaats daarvan bouwen wij aan een gemeenschap waar dialoog, experiment en uitwisseling centraal staan. Wij geloven dat de toekomst van onderwijs ligt in het samenbrengen van briljante geesten in een omgeving waar ze onbelemmerd kunnen denken, creëren en ontdekken.”

Frijters die zichzelf “een onderwijsvernieuwer” noemt, vertelt dat Nova Academia zich richt op drie essentiële doelen voor de ontwikkeling van het instituut. Punt één is de kleinschaligheid: “De academie streeft ernaar de studentenpopulatie te beperken tot maximaal tweehonderd. Die beperking garandeert volgens hem een sterke gemeenschapszin en voorkomt dat de academie een onpersoonlijke leerfabriek wordt.” Hij waarschuwt voor het gevaar van “sub tribes”, waarbij te grote groepen leiden tot fragmentatie en een verlies van sociale cohesie binnen de gemeenschap. Punt twee is de holistische benadering: “Nova Academia wil niet alleen academische kennis overdragen, maar ook studenten ontwikkelen op het gebied van sociale interactie, esthetiek en persoonlijke en psychologische groei”, benadrukt hij. “Deze strategie is geïnspireerd op de tradities van vooraanstaande universiteiten zoals Oxford en Cambridge, waar ik zelf ook gedoceerd heb, en waar onderwijs op kleinschalige en interactieve wijze wordt aangeboden.” Punt drie is diepgaand leren en kritisch denken. Tjeerd Andringa, die in opspraak raakte bij de Universiteit van Groningen, gaat aan de Nova Academia proberen bij de studenten die focus mee te geven. Tijdens zijn lezing op de universiteit bekritiseerde hij de ontwikkeling die ervoor heeft georgd dat het behalen van diploma’s belangrijker is dan kritische verdieping. Volgens hem leidt dit tot “subvolwassenen”: individuen die wel fysiek, maar niet mentaal volwassen zijn. Het komt mede voort uit overmatig smartphonegebruik bij jongeren, stelt hij: “Hun afhankelijkheid van smartphones versterkt de analytische maar geïsoleerde denkprocessen van hun linkerhersenhelft, ten koste van de meer integratieve en empathische functies van de rechterhersenhelft. Als gevolg daarvan zoeken jongeren steeds vaker autoriteit buiten zichzelf, wat hun zelfstandigheid en kritische inschattingsvermogen ondermijnt. Nova Academia wil een ander pad inslaan. Wij willen hier een omgeving bieden waarin ze echt kunnen groeien naar mentale volwassenheid. Een plek waar ze aangemoedigd worden om kritisch na te denken, verantwoordelijkheid te nemen voor hun leerproces, en waar ze gestimuleerd worden om voortdurend aan zelfontwikkeling te doen.”

Van der Pijl, auteur van de bestseller De pandemie van de angst en voormalig docent aan de Universiteit van Sussex, deelt de bezorgdheid van Andringa over het kritisch denkvermogen van de jongere generaties. Hij focust zich vooral op Generatie Z, jongeren geboren na 1995, die zijn opgegroeid met de opkomst van smartphones, en Generatie Alpha, geboren na 2010, die zelfs nooit zonder smartphones hebben geleefd en momenteel volledig worden blootgesteld aan de duizelingwekkende AI-revolutie. Van der Pijl: “Als je op een gegeven moment tot de conclusie komt dat we het systeem van buitenaf moeten gaan veranderen, dan is de Nova Academia binnen de traditie van de Nederlandse vrije scholen een prachtig initiatief. De tijd dringt. Het publiek waar Frijters met zijn gezondheidsfaculteit op mikt, is zeker met de zogeheten Pandemic Preparedness Treaty van de World Health Organization (WHO) in ons achterhoofd - buitengewoon urgent.”

Frijters vraagt zich tot besluit hardop af: “Welke Nederlandse universiteit neemt nog de verantwoordelijkheid om studenten te helpen bij het omgaan met hun mobieltjes of hun social-media-verslaving?” Hij merkt op dat universiteiten vaak niet ingaan op persoonlijke problemen van studenten en zich beperken tot het overdragen van wat hij noemt “hamburgerkennis”: snel consumeren, maar zonder dat het werkelijk geïntegreerd raakt. Bij de opening van Nova Academia deelt ook Dolf van Wijk zijn inzichten: “We willen een plek zijn waar studenten niet alleen komen om te leren, maar ook om te groeien, te ontdekken en bij te dragen aan een betere wereld.”

Nova Academia heeft geen accreditatie van de overheid. Wat vindt het ministerie van Onderwijs daarvan? Kauther Bouazzati, woordvoerder van het departement, zegt tegen de De Andere Krant: “Het staat een organisatie vrij om cursorisch onderwijs aan te bieden. Als een organisatie geen onderdeel uitmaakt van het stelsel van hoger onderwijs, zoals bij Nova Academia het geval, is het wél van groot belang dat het voor onderwijsdeelnemers duidelijk is dat zij geen hoger onderwijs graden kunnen behalen. Dat kan namelijk alleen bij opleidingen die door de NVAO(De Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie – red.) zijn geaccrediteerd. Het is aan de organisatie om dat duidelijk te communiceren. Dit inzicht stelt onderwijsdeelnemers in staat een weloverwogen keuze te maken over de onderwijsvorm die het beste bij hen past.”

Directeur Dolf van Wijk van Nova Academia vertelt dat afgestudeerden aan de universiteit wel een diploma gaan krijgen, “maar welke vorm dit zal krijgen, weten we op dit ogenblik nog niet. We gaan bewust niet voor een overheidsaccreditatie, omdat we dan weer terecht komen in de overheidsbureaucratie die we juist willen voorkomen, waardoor we weer door allerlei opgelegde hoepeltjes moeten springen. De universiteit Harvard is bijvoorbeeld ook begonnen zoals wij. Buiten de bestaande systemen. We gaan er met man en macht aan werken om ons waar te maken.”

Vanaf september 2024 biedt Nova Academia eenjarige studieprogramma’s aan, met een kerncurriculum en specialisaties in economie en gezondheidswetenschappen, ondersteund door het Healthy Campus ­Community-initiatief. Deze programma’s richten zich op diverse studentengroepen, van avant-garde jongvolwassenen tot postdoctorale studenten en middelbare schoolverlaters, elk met unieke aanvullende activiteiten. “Nova Academia verwelkomt iedereen die zichzelf ziet als een levenslange leerling, iemand die constant vragen stelt, verkent en creëert”, aldus oprichter Paul Frijters. Kees van der Pijl gelooft dat het project slagingskans heeft: “Voor fundamentele veranderingen heb je gek genoeg niet veel mensen nodig. Systeemtheorie leert ons dat veranderingen non-lineair kunnen optreden. Een idee kan plotseling aanslaan, waarna iedereen bijvoorbeeld deze nieuwe onderwijsmethode wil adopteren. Dat vind ik een bemoedigende gedachte.”